اخبار

بعضی از نویسندگان از جمله تامس گرین بر این باورند بسیاری از حماسه‌های باستانی بر اسطوره‌های قدیمی‌تر و آیین‌های مذهبی خاور نزدیک و خاورمیانه، مخصوصا بین‌النهرین استوار بوده‌اند.

آنچه در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است، حماسه های رستم و خاندان اوست. یافته های تحقیق نشان می دهد که داستان رستم، اصلی سکایی دارد و این فرض با نبود نام رستم و زال در اوستا و طرح بسیار کمرنگ حضور این پهلوانان در ادبیات پهلوی، هر چه بیشتر تقویت می شود.

در آغاز این مقاله گفته شد که مندرجات برخی از «یشت»‌های اوستا به‌خوبی نشان می‌دهد که ایران در ادب حماسی، پیشینه‌ای بس کهن و پربار داشته است. در تألیفات نویسندگان یونانی و رومی نیز گزارش‌ها و اشاره‌هایی به ادبیات حماسی در زمان ماد‌ها و هخامنشیان هست. این اخبار، هر چه جلوتر می‌آییم، در نوشته‌های پهلوی و بیزانسی و ارمنی و به‌ویژه در عربی و فارسی بیشتر می‌شود؛ ولی از بخت بد، از خود آثار حماسی به زبان‌های ایرانی کهن و میانه، جز «یادگار زریران» به پهلوی که باید آن را برای زمان خود حماسه‌ای دینی دانست

«دانشنامه زبان و ادب فارسی» مجموعه هفت جلدی مغتنمی است که به قلم جمعی از دانشوران و زیر نظر استاد ارجمند آقای دکتر اسماعیل سعادت تدوین شده و انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی آن را در اختیار علاقه‌مندان گذاشته است. آنچه در پی می‌آید، نوشتاری از مجلد دوم است که به موضوع «حماسه» در ادبیات ملل مختلف و از آن جمله ایران می‌پردازد.

یکی از سازه های بنیادین آثار حماسی، وجود بن مایة جنگ است. جنگ در این آثار، محوری برای شکل گیری شبکة درهم تنیده ای از عناصر است که بسته به نوع آثار، دارای بسامد و گستردگی های متنوعی است و یکی از جنبه های مرتبط با این بن مایه،که در هیچ اثری قابل تقلید و پیروی نیست، جلوة وصف پیکارها، آوردگاه ها و جنگاوران است.

اساطیر و آثار حماسی ملل، پهنه ای گسترده و پر راز است. گاهی این اساطیر در بیت ملل مختلف مشترک است؛ گاهی برخی اساطیر فراموش می شوند؛ گاهی اساطیر دیگر زاده می شوند.

در این پژوهش ضمن توجه به معانی لغوی، اصطلاحی رؤیا و برشمردن کارکردها و نظریات برجسته درباره آن، ویژگی های رؤیا در دو نوع ادبی حماسی و عرفانی – تعلیمی برشمرده، و تمایزات و تشابهات (احتمالی) آن بررسی شده است.

تخیل آدمی برای جبران ضعف و کمبود خویش بسیاری از حقایق و ارزشها را در قالب اسطوره بیان کرده و جنبه های نمادین اساطیر باعث شده که اسطوره ها کماکان حالت افسانه به خود بگیرند.

مقالۀ حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که در عزاداری های اخیر چه تغییراتی رخ داده است که مایۀ نگرانی قاطبۀ مؤمنان و روحانیان شده است. برای پاسخ به این سؤال، پس از بررسی انواع ادبی تراژدی، حماسه و مصیبت، نتیجه گرفته شده که یکی از تغییرات مهم در حوزۀ آثار ادبی عاشورا، تغییر از حماسه به تراژدی در سده های گذشته و تغییر از تراژدی به مصیبت در سال های اخیر است.

دیوان حافظ چنان با باورهای ملّی در پیوند است که می توان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزۀ ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بی بدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بی نظیر است.